تأثیر متغیرهای اجتماعی بر کاربرد متغیرهای زبانی فارسی در نهبندان: ساخت هجا، عناصر ساخت­واژی و نحوی.عباسعلی آهنگر /محبوبه شاهسوار

  تأثیر متغیرهای اجتماعی بر کاربرد متغیرهای زبانی فارسی   در نهبندان: ساخت هجا، عناصر ساخت­واژی و نحوی     عباسعلی آهنگر [1]   محبوبه شاهسوار [2]     تاریخ دریافت: 20/6/90   تاریخ پذیرش: 29/10/92     چکیده   زبان به­عنوان پدیده‌ای اجتماعی همواره تحت‌تأثیر عوامل گوناگون دچار تغییراتی می‌شود که از مهم‌ترین این عوامل می‌توان به جنسیت، سن و تحصیلات به­عنوان متغیرهای اجتماعی اشاره‌ کرد. با ‌توجه به اهمیت این متغیرها در ایجاد گوناگونی‌های زبانی، این مقاله به بررسی و تحلیل تأثیر متغیرهای اجتماعی ذکرشده بر میزان استفاده از برخی متغیرهای زبانی ساخت‌هجایی، ساخت­واژی و نحوی فارسی معیار توسط گویشوران نهبندانی می‌پردازد. به ­ منظور تحقق این هدف، با تعداد 24 گویشور مذکر و مؤنث باسواد و بی‌سواد در سه گروه نوجوان، جوان و مسن مصاحبه به عمل ‌آمد و متغیرهای زبانی مورد نظر از گفتار آنها استخراج گردید. بررسی و تحلیل رابطه بین متغیرهای اجتماعی- زبانی در داده‌های زبانی جمع‌آوری‌شده از گفتار این گویشوران نشان داده است با­ وجود ‌این ‌ ­که تحصیلات عاملی مهم در ایجاد تمایز زبانی در بین گویشوران نهبندانی است، در برخی متغیرها باعث تمایز گفتار گویشوران باسواد و بی­سواد نشده است. در گروه جوانان و افراد مسن، مشاهده گردید جنسیت در بیشتر متغیرها نقش تعیین­کننده­ای در تمایز گفتار زنان و مردان داشته است. افزایش سن در گروه جوانان و افراد مسن باسواد با افزایش استفاده از صورت­های معیار همراه است. به­­علاوه، نتایج پژوهش نشان داد که در بیشتر متغیرها، جنسیت در تمایز گفتار نوجوانان دختر و پسر نقشی ندارد. هم‌چنین، مشاهده شد نوجوانان دارای والدین باسواد نسبت ­به نوجوانان دارای والدین بی‌سواد گفتارشان به فارسی معیار نزدیک‌تر است.     واژه‌های کلیدی: جنسیت، سن، تحصیلات، متغیرهای ساخت‌ هجایی، متغیرهای ساخت­واژی، متغیرهای نحوی، نهبندان.   [1] دانشیار و عضو هیئت علمی گروه زبان و ادبیات انگلیسی دانشگاه سیستان و بلوچستان ، [email protected]   [2] کارشناس ارشد زبان‌شناسی همگانی دانشگاه سیستان و بلوچستان، [email protected]